Prelekcja i promocja książki dra Piotra Franciszka Barszczowskiego pt. „Krzyż – praznak”
W piątek 31 stycznia 2025 r. w Przemyskiej Bibliotece Publicznej gościł dr Piotr Franciszek Barszczowski, który wygłosił prelekcję pt. „Krzyż – praznak” i promował swoją książkę pod tym samym tytułem.
Autor jest artystą plastykiem, fotografikiem, teologiem i pedagogiem, absolwentem dwóch krakowskich uczelni: Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki oraz Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II. Urodził się i mieszka w Tarnowie, gdzie od 2012 r. wykłada na Wydziale Sztuki Akademii Tarnowskiej. Specjalizuje się w dziedzinie komunikacji wizualnej oraz w historii sztuki sakralnej. Jest twórcą „neowitrażu”, specyficznego fotokolażu komponowanego fragmentami makrofotografii. Swoje prace wystawia w Polsce i za granicą. Podczas XIII Biennale Sztuki we Florencji w 2021 r. zdobył Złoty Medal oraz Nagrodę Publiczności za neowitraż pt. „Ostatnia Wieczerza XXI”. Od 2018 r. pełni funkcję prezesa Fundacji Artystycznej „Pegaz” oraz konsultora przy Komisji ds. Ewangelizacji V Synodu Diecezji Tarnowskiej. Od 2021 r. jest wiceprezesem Stowarzyszenia Tarnowskich Artystów Plastyków.
Publikacja dra Barszczowskiego, wydana w 2024 r. przez Akademię Tarnowską, to encyklopedia wizualna ponad 4000 krzyży i quasi-krzyży z całego świata. Autor przypomniał w niej, że krzyż to nie tylko symbol chrześcijaństwa – którym zresztą stał się dopiero w IV wieku – ale znak uniwersalny, obecny w wielu kulturach i cywilizacjach. Oprócz graficznych przedstawień krzyża ukazał więc także jego dzieje, począwszy od czasów prehistorycznych i starożytności, poprzez średniowiecze i nowożytność, aż do współczesności, przekonując, że w każdej z tych epok krzyż odgrywał istotną rolę jako wyraz ludzkich emocji, dość często związanych z magią lub religią. Do wielkiej rodziny krzyży zaliczył na przykład: sigile, tj. symboliczne przedstawienia rezultatów magicznych zaklęć; średniowieczne monogramy i gmerki, czyli znaki rozpoznawczo-własnościowe należące odpowiednio do władców i poddanych; czy dekoracje starosłowiańskich pisanek. Zwrócił też uwagę na swastykę, która przez wieki w różnych częściach świata była symbolem szczęścia i pomyślności, adaptowanym do wielu nurtów filozoficznych i religii, w tym chrześcijańskiej. Jej negatywne konotacje, jak wiadomo, przyniósł dopiero wiek XX.
Krzyże z tajemnicą
Zarówno w książce, jak i w trakcie prelekcji dr Barszczowski wskazał na zastanawiające podobieństwa wizualne między niektórymi wzorami krzyży funkcjonującymi niegdyś równolegle w obcych sobie kręgach kulturowych i podkreślił, że w tej dziedzinie jest jeszcze sporo do odkrycia. Przyznał ponadto, że przy okazji kolejnych prelekcji dowiaduje się od słuchaczy o istnieniu nieznanych mu wariantów krzyża, które zamierza wykorzystać w wydaniu drugim uzupełnionym monografii. Nie inaczej było w Przemyślu, gdzie jedna z uczestniczek pokazała mu fotografię tego znaku wyrytego z datą 1866 na belce w starej części swojego domu w okolicy. Przedstawia ona połączenie dwóch krzyży: kalwaryjskiego na trzech stopniach z trójlistnym, symbolizującym Chrystusa wśród dwunastu apostołów, które we wspomnianej książce są ukazane osobno.
Ciekawostką jest też to, że krzyż występuje również w naturze; kształtem przypominają go chociażby niektóre bakterie. Można go także odnaleźć na partyturach utworów rosyjskiej kompozytorki Sofii Gubajduliny, opartych na szeregach liczbowych i proporcjach pełniących funkcje symboli religijnych.
Piątkowa prelekcja była fascynującą podróżą po historii wizerunków jednego z najstarszych znaków ludzkości i udowodniła, że krzyż niejedno ma imię.
Tekst i zdjęcia: Monika Maziarz
Prelekcja i promocja książki dra Piotra Franciszka Barszczowskiego pt. „Krzyż – praznak”